Iedereen is een leider

Leiderschap is een actueel thema. Niet alleen in het bedrijfsleven maar steeds vaker ook in kerken, gemeenten en organisaties wordt gesproken over leiderschap en leiderschapsontwikkeling. De een reageert opgelucht: ‘Gelukkig gaan we het er over hebben!’, anderen hebben er moeite mee en vinden dat er niet teveel nadruk op moet liggen.

In christelijke kringen wordt het onderwerp leiderschap vaak teruggebracht tot de stelling ‘echt Bijbels leiderschap is dienend leiderschap’. Daarmee is het onderwerp dan ook klaar en praten we er vaak niet meer over.
Maar wat bedoelen we eigenlijk met leiderschap? En als we over leiderschap praten, over wie hebben we het dan? Hoe ziet dienend leiderschap er uit en hoe werkt dat dan? Dit zijn belangrijke vragen die vooraf gesteld moeten worden, nog voordat we het over de vorm en de uitwerking kunnen hebben.

Definitie van leiderschap

John Maxwell, een bekende schrijver en spreker van vele boeken over leiderschap is bekend vanwege zijn definitie van leiderschap: ‘leiderschap is invloed, niets meer en niets minder’. Maxwell is christen en vanuit zijn geloof en kennis op het gebied van leiderschap is hij een van de meest invloedrijke schrijvers in de Verenigde Staten en ver daarbuiten geworden. Ik denk dat hij gelijk heeft met zijn – toch wel kort en bondige – definitie van leiderschap.

Natuurlijk kun je dan gelijk de discussie voeren over hoe je moet omgaan met invloed. Velen van ons hebben ongetwijfeld ervaringen met en verhalen over mensen – vaak in leiderschapsposities – die hun invloed verkeerd hebben gebruikt. Verkeerd gebruik van invloed, van leiderschap, kan leiden tot manipulatie. Dit is nooit goed te praten en heeft helaas veel schade gebracht. Maar ook in situaties waarin een verkeerde vorm van invloed wordt gebruikt, is een belangrijke vraag: hoe gaan wij daarmee om? Hoe geven we in zo’n situatie leiding aan onszelf, aan ons eigen leven?

Invloed als uitgangspunt

Als we invloed als uitgangspunt nemen voor de definitie van leiderschap, wordt het antwoord op de vraag wie we bedoelen als het gaat om leiderschap, ook meteen veel duidelijker. En de groep die we als leiders kunnen benoemen wordt ook een stuk groter.

Ten eerste begint leiderschap altijd bij onszelf. Leiders, in welke positie ook, moeten allereerst leren om leiding te geven aan zichzelf. John Maxwell zegt dat ‘we moeten leren om leiding te geven aan de moeilijkste persoon om te leiden, wijzelf’. Het is toch veel gemakkelijker om anderen te vertellen wat ze zouden moeten doen, dan eigen voornemens en besluiten vol te houden. Toch is de Bijbel duidelijk over dit principe. Denk maar aan de stelling van Jezus over de splinter en de balk in Mattheüs 7:3-5. Het begint dus bij onszelf.

Vanuit wie wij zijn, en vanuit de genade die we gevonden hebben in Christus Jezus, mogen we dan invloed hebben op anderen. Denkend vanuit invloed is leiderschap veel breder dan we soms beseffen. Wat te denken van moeders, vaders, opa’s en oma’s en de invloed die zij hebben op hun (klein)kinderen. Is dat geen leiderschap? En leraren, zondagsschoolwerkers, tienerwerkers, jeugdleiders, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Nee, leiderschap is niet alleen gegeven aan oudsten, voorgangers of dominees. Ook niet alleen aan teamleiders, managers, directeuren of andere mensen met formele leidinggevende posities. Leiderschap is veel breder dan dat.

De Bijbelse visie op leiderschap is bovendien helemaal niet ‘van boven naar beneden’ (top-down). We lezen zoveel verhalen van mensen in de Bijbel die door hun getuigenis gelegenheid kregen om ‘van onder naar boven’ te beïnvloeden, leiding te geven. Denk aan Jozef, Daniël, Ruth, en vele anderen.

De Bijbel zegt dat wij geroepen zijn als licht van de wereld, en ook als ‘zout der aarde’. We zijn geroepen om invloed te hebben, om het verschil te maken! Het Boek verwoordt het prachtig: ‘U bent het zout dat de wereld leefbaar moet houden. Maar als u uw invloed verliest, wat moet er dan van de wereld worden?’ Ik ben ervan overtuigd dat we in kerken en gemeenten veel meer aandacht moeten schenken aan de invloed en het leiderschap dat we in deze maatschappij mogen laten zien. Gemeenteleden moeten veel bewuster toegerust worden om in ‘het dagelijkse leven’ leiders te zijn, invloed te hebben. Wij mogen, in afhankelijkheid van God, zijn koninkrijk zichtbaar maken door ons eigen leven. Dat is een prachtige, maar ook belangrijke verantwoordelijkheid.

Wat is er in jouw en mijn leven zichtbaar van het feit dat we Jezus Christus hebben ontmoet? Hoe wordt dat zichtbaar op ons werk? En op de manier waarop wij omgaan met onze collega’s en onze leidinggevenden? Welke invloed hebben wij in onze omgeving, thuis of op het werk?

Dienend leiderschap, tot slot, is het leiderschap dat de ander helpt om te groeien en zich te ontwikkelen tot de persoon zoals God hem of haar bedoeld heeft. Om de plek te bereiken die God voor die persoon bedoeld heeft. Dat betekent niet alleen maar dat we aardig zijn, maar dat we gaan voor echtheid, voor de waarheid. Daarmee dienen we de ander het meest.

Door: Ruben Flach